Uderzenie "atemi" na wokandzie sądowej

Udostępnij

Historia, o której piszę, wydarzyła się wiele lat temu. Jako adwokat występowałem wtedy w roli pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego - reprezentując rodzinę człowieka, który poniósł śmierć, w konfrontacji z oskarżonym.

Zdarzenie - według uzasadnienia sądu orzekającego w tej sprawie - miało następujący przebieg. Oskarżony - Igor W. - obywatel Ukrainy - przebywał na bazarze, oferując do sprzedaży przedmioty, których kupnem zainteresowany był poszkodowany Roman Z. Kiedy próbowali uzgodnić cenę doszło miedzy nimi do zatargu. Obaj mężczyźni zaczęli wyzywać się nie przebierając w epitetach. Z uwagi na znaczną różnicę wieku pomiędzy poszkodowanym, który był człowiekiem starszym, a oskarżonym młodym mężczyzną - w obronie Romana Z. stanął przechodzący obok Andrzej B. W trakcie nieporozumienia oskarżony uderzył poszkodowanego w twarz, sam również został uderzony. Wtedy interweniujący Andrzej B. odepchnął oskarżonego i stanął w ten sposób, że poszkodowany był za nim. W pewnym momencie, kiedy Roman Z. wysunął się do przodu Igor W. zadał szybkie kopnięcie trafiając poszkodowanego w podbrzusze. Po zadanym kopnięciu poszkodowany upadł na plecy, uderzając głową o podłoże. Zadane kopnięcie spowodowało natychmiastowy zgon kopniętego. Początkowo, jak to bywa w takich sytuacjach - sądzono, że do zgonu doszto wskutek uderzenia głową w twarde podłoże, po upadku do tylu. Bardziej rewelacyjną przyczynę zgonu podał powołany w tej sprawie biegły sądowy lekarz-patomorfolog.

Przy tej właśnie opinii należy zatrzymać się dłużej. Biegły - słuchany na rozprawie - stwierdził „iż przeanalizował i przeglądał szczegółowo głowę poszkodowanego, stwierdzając w okolicy potyliczej lewej ranę tłuczoną i stwierdził stanowczo, że nie była ona przyczyną zgonu. Nie stwierdzono bowiem żadnych obrażeń wewnętrznych, które w powiązaniu z tą raną głowy, mogłyby spowodować zgon pacjenta. Wynik badań histopatologicznych również potwierdził, że przyczyną zgonu nie była rana tłuczona głowy. Nie było też żadnych zmian w organach wewnętrznych, które sugerowałyby, że poszkodowany cierpiał na jakąś chorobę, która mogłaby uzasadniać nagły zgon. Chodziło o wykluczenie ewentualnego szybkiego zawału. Badanie to wykluczyło. Zresztą zawal nie spowodowałby śmierci w kilka sekund, w szczególności jeśli chodzi o części serca zwanej przegrodą.

Analiza całości materiału - na bazie okoliczności ustalonych w toku sprawy - pozwoliła na sformułowanie opinii „że zgon denata wystąpił w przebiegu zatrzymania krążenia, wyzwolonego w mechanizmie odruchowym. Lekarz dodał, iż tego rodzaju przypadki występują rzadko i łączą się z uderzeniami tępymi, w określone okolice ciała, jak np. podbrzusze, rejon narządów płciowych zewnętrznych, niekiedy uderzenie tępe w okolice splotu słonecznego, czy też kłębka szyjnego zlokalizowanego w rdzeniu tętnicy. W tym przypadku doszło do mechanizmu odruchowego w jego najcięższej postaci, tj. do natychmiastowego zatrzymania akcji serca. Zdaniem biegłego nie jest tu najistotniejsza siła uderzenia, która nie musiała być wielka, gdyby bowiem była bardzo duża, powstałyby ciężkie obrażenia zewnętrzne, a takich nie stwierdzono.

Kiedy zadałem pytanie dotyczące „atemi”, biegły odpowiedział „że są takie miejsca w człowieku, m. in. to, w które został trafiony poszkodowany, które w wyniku uderzenia powodują momentalną reakcję w postaci wyzwolenia mechanizmu odruchowego, w tym przypadku było to zatrzymanie akcji serca. W trakcie dyktowania opinii do protokołu sąd nadal miał wątpliwości, czy do zgonu nie doszło wskutek uderzenia głową w twarde podłoże. Ekspert odpowiedział na to, że po zadanym kopnięciu, nawet, gdyby poszkodowany nie upadł, nastąpiłby zgon, wskutek wyzwolenia mechanizmu odruchowego z okolicy wstrząsorodnej, tj. zewnętrznych narządów płciowych, to samo dotyczy powłok dolnych brzucha nad spojeniem łonowym. Biegły jeszcze raz podkreślił, iż są to bardzo rzadkie przypadki w skali kraju i na podstawie doświadczenia oraz wiedzy opartej na literaturze odległość czasowa od uderzenia do zgonu wynosi w takiej sytuacji od kilku do kilkunastu sekund. Mówiąc krótko - poszkodowany prawdopodobnie nie żył już, kiedy po gwałtownym kopnięciu zachwiał się i upadł. Cenne było też spostrzeżenie biegłego, iż nie każdy organizm wyzwała tak silna reakcję odruchową z okolic wstrząsorodnych, są to sprawy indywidualne, jak kondycja fizyczna, wiek. Człowiek starszy może nie mieć tej gotowości obronnej układu krążenia.

Po takich wywodach lekarza sądowego prokurator zapytał go, dlaczego brak jest jakichkolwiek podbiegnięć krwawych. Na to biegły odparł, że jeśli doszło do szybkiego zatrzymania krążenia, podbiegnięcia te nie zdążą wystąpić, nawet jeżeli zadano mocne uderzenie.

Zapytałem biegłego, czy gwałtowność uderzenia i zaskoczenie zwiększa ryzyko powstania mechanizmu odruchowego. Kiedy biegły odpowiedział twierdząco, sąd uchylił dalsze moje pytania o szczegółowe wskazanie punktów okolic wstrząsorodnych brzucha. Lekarz stwierdził jednak, że kopnięcie trafiło w okolicę podbrzusza, w pobliżu spojenia łonowego i przedniej powierzchni moszny i tam wystąpiły śladowe obrażenia. Na zakończenie medyk sądowy podał, że w swej praktyce spotkał się co najmniej dwukrotnie z podobnym przypadkiem.

W toku procesu zmierzałem do wykazania, że Igor W. - młody człowiek - wiedział co czyni, nie zaś, tak jak to zakładał sąd - nieumyślnie spowodował zgon. Oskarżony był szkolony w walce wręcz w oddziałach rozpoznania, w trakcie służby wojskowej, którą odbywał na terenie Niemiec. Kopnięcie zadane zostało szybko, machinalnie, tak, że nawet świadkowie zajścia mieli kłopoty z relacją. Oskarżony kopnął precyzyjnie, mimo, iż miał przewieszoną przez ramię ciężką torbę, nie utracił równowagi. Sąd nie uwzględnił mego wniosku o dopuszczenie dowodu z opinią Instytutu Medycyny Sądowej, dla wykazania, iż ów wstrząs stanowił ciężki rozstrój zdrowia, skutkujący zgonem. Przy takiej kwalifikacji tj. tzw. pobicia ze skutkiem śmiertelnym odpowiedzialność jest surowsza niż przy nieumyślnym spowodowaniu śmierci. Założenie wykazywania umyślnego spowodowania śmierci było mrzonką.

Proces zakończył się uznaniem winy Igora W. za nieumyślne spowodowanie śmierci. Sąd skazał sprawcę na dwa lata pozbawienia wolności, za to, że podczas przepychania się i szarpania z Romanem Z. na bazarze, kopnięciem zadał mu tępy cios w okolicę krocza, powodując nagły, odruchowo wyzwolony wstrząs, w tej części ciała i w konsekwencji nieumyślny jego zgon.

Mimo apelacji oskarżyciela posiłkowego sąd odwoławczy utrzymał wyrok i kwalifikację prawną w mocy. Do dzisiaj mam wątpliwości, czy był to tylko przypadek, czy też skuteczne, wytrenowane kopnięcie, wymierzone w „ate” - czułe miejsce.

Warto - pochylając się nad tą sprawą - pamiętać, jakie skutki mogą spowodować szybkie i gwałtowne, a niekoniecznie mocne uderzenia i kopnięcia, jeśli trafiają w czułe punkty, szczególnie, jeśli ktoś nie jest na to przygotowany. Warto też wprowadzić na zawodach sportowych kontaktowych odmian karate obowiązkowe suspensoria na krocze. Wartością takiego wymogu może być ludzkie życie.

„Ate" to po japońsku czułe miejsce, „atemi" - uderzenie bądź kopnięcie w miejsca wrażliwe na ciele człowieka. Jak wiemy z historii dalekowschodnich sztuk walki lekarze-praktycy znający doskonale topografię owych czułych miejsc byli niejednokrotnie ekspertami w walce wręcz, wiedząc, gdzie należy uciskać czy nakłuwać ciało chorego, wiedzieli jednocześnie gdzie należy uderzyć, by ogłuszyć, obezwładnić, uśpić, czy wręcz pozbawić życia napastnika.

JANUSZ CZARNIECKI (adwokat, 2. dan)

PS. Imiona i inicjały uczestników zajścia z oczywistych względów zostały zmienione.

Artykuł z numeru Budo Karate (rok 2002):